เล่าเรื่อง Book Bike
กัลญาณมิตรจำนวนหนึ่งเคยถามว่า ในการพัฒนาเด็กด้วยการอ่านนั้นยังมีอะไรอีกบ้างที่เราจะต้องทำ ในเมื่อวันนี้ใครต่อใครต่างลุกขึ้นมาทำกันแล้ว ซึ่งเทียบกับเมื่อเกือบๆสิบปีที่แล้วดูเหมือนจะไม่มีการพูดถึงประเด็น “การอ่านหนังสือเพื่อพัฒนาเด็กปฐมวัย” เลยในวงกว้างในเวลานั้น ขณะพวกเราหยิบยกประเด็นนี้ถึงมาเพื่อเป็นโจทย์ในการทำงาน จึงถูกย้อนเอาแรงๆว่า “เรื่องนี้เป็นเรื่องเล็กนิดเดียว เป็นแค่ผีเสื้อตัวเล็กเพียงตัวเดียวในป่าใหญ่ จะขับเคลื่อนทั้งสังคมได้อย่างไร”จากวันนั้น พวกเราจึงใช้ความพยายามพอสมควร กว่าจะได้มาซึ่งความเชื่อมั่นว่า การพัฒนาเด็กปฐมวัยด้วยเครื่องมือที่เราทำอยู่นี้ จะช่วยให้ชีวิตและอนาคตของเด็กๆดีขึ้น
อย่างน้อยที่สุดก็มีในมิติของความรักและความสนใจที่จะอ่านหนังสือติดตัวพวกเขาไป มันจะช่วยให้เด็กๆสามารถอ่านชีวิตได้ดีขึ้น ไม่เป็นคนกลวงๆไร้หลักสาระ คำตอบที่พวกเราให้ไปวันนั้น คือ การนำหนังสือไปสู่เด็กๆทุกคนในสังคมนี้เพราะปัจจุบันจำนวนหนังสือเด็กที่มีคุณภาพที่กระจายอยู่ในชุมชนหรือในหมู่บ้านมีเป็นปริมาณเพียงหยิบมือ เมื่อเทียบกับเด็กๆ ที่ดำรงชีวิตอยู่และกำลังเติบโต
คำตอบของเราเป็นงานยาก ต้องใช้ความเข้าใจบวกกับความรู้สึกที่ไม่เอนเอียงไปในเรื่องผลประโยชน์ของผู้ใด ประกอบเข้ากับความตั้งใจ ส่งเสริมให้มีกลไกต่างๆได้ทำงานอย่างต่อเนื่อง เพราะมีเด็กๆอยู่ทุกแห่งหน จึงไม่มีใครสามารถไปถึงเด็กๆส่วนใหญ่ได้เพียงลำพัง แม้แต่เมืองเล็กๆ อย่างชุมชนเมืองในพื้นที่ที่สมาคมไทสร้างสรรค์ตั้งอยู่เช่นขอนแก่น เราก็ไม่สามารถไปถึงพวกเขาได้ตามลำพัง แม้ได้รับการสนับสนุนอย่างเต็มที่จากผู้บริหารเมือง เราก็ทำได้เพียงบางส่วนเท่านั้น ดังนั้นแนวรบในการนี้จึงประกอบด้วย ส่วนการรุกเข้าหาเด็กๆและพ่อแม่ ในขณะที่ส่วนการสร้างความเข้าใจในระดับกว้างและลึกของผู้เกี่ยวข้อง ทั้งทางตรงและทางอ้อมยังเป็นสิ่งที่ไม่อาจละเลยได้
วันนี้เราจึงมีหนังสือเดินทางด้วยหน่วยเล็กๆที่เรียกให้ดูเท่ว่า Book Bike เกิด ขึ้น เพื่อให้สามารถนำหนังสือไปถึงเด็กในชุมชนยากจนในเขตเมืองที่ผู้คนส่วนใหญ่ มองไม่เห็น เพราะอยู่ด้านหลังห้างสรรพสินค้าหรือข้างทางรถไฟที่ผู้คนมนเมืองไม่ได้ใช้ประโยชน์โดยตรง ด้วยหวังว่ามันจะสร้างความเป็นจริงในการเข้าถึงหนังสือของเด็กที่เติบโตในซอกหลืบเล็กๆของสังคมเมืองได้ในขณะที่แนวรบในการรุกเข้าหาเด็กๆมีความชัดเจนมากขึ้นเรื่อยๆ อย่างน้อยที่สุดก็ในส่วนที่พวกเราเกี่ยวข้องโดยตรง แต่อีกด้านหนึ่ง ด้านของสื่อ(หนังสือ) ที่มีคุณภาพกลับอ่อนแรงหดหายไปเรื่อยๆราวกับทหารที่เดินไปสู่แนวหน้า เผชิญข้าศึกด้วยอาวุธเก่า ตกรุ่น ประสิทธิภาพต่ำ ความหวังที่จะเอาชนะข้าศึกที่แข็งแกร่ง มีอาวุธประสิทธิภาพสูงรุ่นใหม่ๆออกมาตลอดเวลา(ซึ่งในที่นี้หมายถึงความไม่รู้ไม่เข้าใจ สื่อโทรทัศน์ และสิ่งยั่วยวนอื่นๆ)
จึงเป็นสิ่งที่แทบเป็นไปไม่ได้ในการเอาชนะ เราจึงมีความรู้สึกหมดหวัง เสียดายและเสียใจที่หนังสือคุณภาพสำหรับเด็ก(โดยเฉพาะหนังสือภาพ)ทยอยหายไปจากแผงหนังสือทีละเล่มสองเล่ม ในขณะที่หนังสือใหม่ๆที่คุณค่าทัดเทียมกันกลับลดน้อยถอยลงและหากนึกย้อนไปในวันที่เราเริ่มตั้งห้องสมุดเด็กและครอบครัวด้วยหนังสือภาพ ๒๐๐ เล่ม ที่ต่อมาคัดได้เพียง ๖๒ เล่มในวันที่ ๒๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๓ นั้น โลกของหนังสือภาพสำหรับเด็กที่มีอยู่จำนวนเพียงน้อยนิดนั้นยิ่งใหญ่ ลึกซึ้งและทรงพลัง
กระทั่งวันนี้เราประจักษ์ผลของหนังสือเหล่านั้นด้วยการเติบโตของเด็กๆ เกือบทุกคนในฐานะนักเรียนระดับมัธยมศึกษา ที่เคยผ่านประสบการณ์จากหนังสือชั้นดี พวกเราในฐานะคนทำงานและพ่อแม่ จึงจะต้องทำงานอีกมาก เพื่อคัดเลือก คัดกรองหนังสือที่มีคุณภาพอย่างละเอียดลออมากขึ้น ใช้เวลาและทรัพยากรมากขึ้นกับการค้นหา ประกาศและสนับสนุนให้หนังสือชั้นดีมีที่อยู่ สามารถดำรงตน มีชีวิตยืนยาวให้ลูกหลานของเราได้สัมผัสความดีงามอันบริสุทธิ์ที่มีอยู่ในหนังสือและเติบโตในแบบอย่างเดียวกัน นอกเหนือจากการช่วยกันสร้างความรู้และการรับรู้ให้ขยายวงกว้างขวางยิ่งขึ้น เพื่อให้เป็นฐานที่มั่นคงของหน่วยสนับสนุนสำหรับแนวหน้าเช่นพวกเรา
